Taki jest człowiek. Może być potworem, aniołem lub kimś pośrodku

Iwona Gajda coraz bardziej zaskakuje w swojej twórczości. Jest szczera, ale przy tym merytoryczna. Ze zwierzętami miała już okazję rozmawiać w „Raporcie Ziemi” i zawsze były to niezwykle żywe i prawdziwe dialogi. Tak jest również w wydawnictwie pt. „Zwierzęta przemówiły”, które doczekało się aktualizacji oraz uzupełnienia. Rozmawiamy więc o prawach zwierząt, człowieku i jego podłości wobec „braci mniejszych”. Zapraszam do lektury.

Pani Iwono, skąd pomysł na to, aby „zwierzęta przemówiły”?

Iwona Gajda: Z fascynacji ich naturalnym pięknem. Przyglądałam się tym zwierzętom i podziwiałam je. Pewnego dnia wciągnęły mnie do swojego świata i „opowiedziały” o problemach z ludźmi. Po prostu wyżaliły mi się, jak człowiek człowiekowi, bądź raczej zwierzę człowiekowi. Dlatego postanowiłam oddać im głos.

Dlaczego wybór padł na akurat te gatunki?

Zobaczyłam w nich szlachetność, niezależność i odwagę. To cechy, które od zawsze mnie pociągały. Orzeł szybował w przestworzach, jakby był królem niebios. Czarna pantera czarowała zwinnością. Byli wolni i piękni. Zaś w wilkach i psach zobaczyłam wierność i opiekuńczość, a w bykach – potężną siłę.

Jaką istotą jest tu człowiek? Czy można jeszcze go tak definiować?

Człowiek brutalnie wkracza do świata zwierząt. Porywa je i zniewala. A potem zadaje im ból, celebrując ich cierpienie. Corrida jest jednym z przykładów. Powodów, aby ranić te istoty, człowiek wynajduje tysiące.

Czy to lepszy smak mięsa, które pochodzi z krów umierających długo i w męczarniach. Czy to „adrenalina” wydzielająca się w trakcie ekstremalnie trudnych wyścigów psich zaprzęgów. Przypomnę, że długość Iditarod Trail Sled Dog Race wynosi od 1600 do 1850 kilometrów, a temperatura w trakcie biegu sięga do -45 stopni Celsjusza, natomiast odczuwalna do -60 stopni. Zwierzęta padają z wycieńczenia podczas wyścigu lub po nim.

A co się tyczy definicji. Człowiek może być dobrą lub złą istotą. Większość ludzi „dryfuje” pomiędzy różnymi stanami emocjonalnymi. W książce widzimy kłusowników, torreadorów, rzeźników, maszerów, hodowców… Często wykonują swoją pracę, nie przywiązując większej wagi do uczuć zwierząt. Traktują je przedmiotowo: porywają je, potem ważą, sprzedają, przywiązują do zaprzęgów, torturują przed walką na arenie czy przygotowują na ubój. Lecz niektórzy także je leczą, wspierają, tulą.

Taki jest człowiek. Może być potworem, aniołem lub kimś pośrodku.

Czyli książka „Zwierzęta przemówiły” jest próbą spojrzenia na człowieka i dowiedzenia się więcej o innych ludziach oraz o sobie samym? A może czymś jeszcze?

Ta książka jest krzykiem rozpaczy przeciwko okrutnemu traktowaniu zwierząt. Przez ostatnich 50 lat ludzie wymordowali 70 procent dzikich zwierząt. Są regiony (np. Ameryka Łacińska czy Karaiby), gdzie ich populacja spadła o 94 procent. Zwierzęta dzisiaj nie są hodowane, lecz produkowane. Taśmowo, modyfikowane genetycznie. Aby były smaczniejsze, tańsze, jak i w jak największej ilości. Mało kogo obchodzi, w jakich warunkach przebywają te istoty, które przecież czują. Przykład narracji współczesnego człowieka: „Ciasna klatka? Boli? To może biżuterię im jeszcze kupimy? Dziwaki, weganie… Inni ludzie też źle żyją, a ja nie zrezygnuję przecież ze schabowego”. Mamy do czynienia ze znieczulicą, która przekłada się także na świat ludzi.

Czy człowiek jest w stanie spojrzeć na świat oczami zwierzęcia?

Są osoby empatyczne, które potrafią współczuć. Rozumieją trudną sytuację innych, jednoczą się z nimi w bólu. Często nawet ten ból współdzielą. Być może łatwiej będzie im spojrzeć na świat oczami innej istoty, która czuje. Na przykład empatyczne kobiety będące matkami, być może poczują ból płaczącej krowy, której odbierane jest cielę. Jednak postrzegany obraz zawsze będzie zamglony i zniekształcony. Bądź co bądź, tyle jest punktów widzenia, ile istot na Ziemi.

Dlaczego akurat taka konstrukcja, gdzie dłuższą formę przetykają krótkie wstawki, dające czytelnikowi rys kulturowo–historyczny?

Opowiadania posiadają własne, rozbudowane fabuły, które są fikcją literacką. Jednak tło wydarzeń jest prawdziwe. Akcje poszczególnych części rozgrywają się w naturalnych środowiskach życia opisywanych zwierząt: na Alasce, w Pirenejach, na Rodos oraz w Andaluzji.

Aby czytelnik mógł lepiej zrozumieć ich problemy i warunki, w których żyją, wykorzystuję dwa zabiegi dodatkowe. Treść uzupełniam fotografiami, na których można zobaczyć m.in. byki rasy toro bravo, pastwiska Andaluzji, psie zaprzęgi na trasie Iditarod Trail Sled Dog Race czy różne rasy kotów. Po drugie, wprowadziłam rozbudowane opisy, które, jak Pani zauważyła, tworzą rys kulturowo–historyczny miejsc i zdarzeń. Wszystko po to, aby czytelnik uświadomił sobie problem i jego wagę.

Czym ta książka jest dla Pani osobiście?

Moją niezgodą na obecny stan rzeczy dotyczący złego traktowania zwierząt.

Jak definiuje Pani termin „prawa zwierząt” w kontekście książki?

Zwierzęta są istotami żywymi, które zamieszkują tę planetę znacznie dłużej niż ludzie. Trudno wyobrazić sobie, jak wyglądałby nasz świat bez nich. Zawsze nam towarzyszyły, pomagały, często ratowały życie. Mówi się przecież, że są naszymi przyjaciółmi.

Tymczasem człowiek bezlitośnie je traktuje. Wraz z nimi niszczy ekosystemy, przyrodę, powietrze, planetę, a także innych ludzi oraz siebie. Ta destrukcja nie ma końca. Zwierzęta mają prawo żyć w naturalnych środowiskach, rozmnażać się i również korzystać z dóbr Ziemi. Jak ich zabraknie, nas też nie będzie.

Sylwia Cegieła KuturalneRozmowy.pl

Udostępnij:

Wersja polska

Wersja anglojęzyczna