Kamil Piłaszewicz: W jakim stopniu jest obecny oniryzm w Pani publikacjach?

Iwona Gajda: Wykorzystuję ten zabieg kompozycyjny w szerokim zakresie. Praktycznie przeplatam nim opowieści, tworząc fabuły biegnące własnym torem. Dzięki temu odwołuję się do emocji czytelnika, ale także odkrywam prawdę o świecie, nawet tę bolesną, niewygodną i bardzo brutalną. Przedstawiam ją z różnych perspektyw, nie tłumacząc nikogo. I co najważniejsze – z dystansem, czyli w sposób możliwy do przyjęcia, nawet przez bardzo wrażliwe osoby. 

Jak to wygląda w praktyce? Fabuły książek z cyklu Raport Ziemi oraz Granice Ziemi biegną dwutorowo. Z jednej strony śledzimy losy bohaterów, którzy znaleźli się na terytorium wybranego kraju, np. Argentyny, Izraela, Meksyk czy Chin. Akcja dzieje się w obecnych czasach, a czytelnik poznaje ludzi żyjących w innym zakątku świata. Dowiaduje się o ich wartościach i problemach, o których najprawdopodobniej nie miał wcześniej zielonego pojęcia.

Drugim torem podążają duchy. Dzięki nim poznajemy historię narodów w sposób dość oryginalny. Rozmawiamy m.in. z przywódcami państw, odkrywcami, żołnierzami terakotowej armii Cesarza Qin Shi, a nawet ze świętymi drzewami. Wskakujemy w ich organizmy, stajemy się kreatorami i świadkami tamtych wydarzeń.

Obie fabuły, choć przebiegają równolegle, tworzą całość. Budują spójny obraz narodu, który ma swoją historię, wartości i problemy. Ale także przedstawiają głębię i bogactwo człowieka, jego cielesność i duchowość.

KP: Pani również, jak przywołany wyżej autor, poruszacie w swych tekstach problematykę dojrzałości i samoświadomości dorosłego człowieka. Czy rzeczywiście jest tak, że kiedy uświadomimy sobie, kim jesteśmy oraz jakie emocje nami targają, możemy chociażby zbliżyć się do powiedzenia: „Jestem, czuję się wolny”?

IG: Uważam, że większość ludzi współczesnych jest zagubionych. Błądzi w natłoku informacji, dryfuje pomiędzy skrajnymi emocjami i traci poczucie sensu życia. To negatywne skutki gwałtownego rozwoju współczesnej cywilizacji.

Na pewno wielu z nas to osoby świadome siebie, które potrafią rozpoznawać własne potrzeby, zdolności i ograniczenia. Stawiają (a przynajmniej próbują) wewnętrzne granice, które chronią je przed złem tego świata. To pomaga w budowaniu własnej wartości, pokonywaniu lęków, budowaniu relacji etc. I z całą pewnością sprzyja w tworzeniu lepszej jakości życia. Ale czy zbliża do wolności? Mahatma Gandhi powiedział, że wolność to stan umysłu. Co przez to rozumiał? Trudno powiedzieć, gdyż sam był pełen sprzeczności. Wielu jednak próbuje powiązać wolność z wolą wyboru. Podążając zatem tym torem myślenia można byłoby stwierdzić, że samoświadomość zbliża nas do wolności.

KP: Wiemy, że „wyobraźnia nie ma granic”, cytując z wywiadu z Panią udzielonego dla portalu kulturalnerozmowy.pl. Tylko właśnie, skoro nie stawia przed nami murów, to przewrotnie zapytam: Czy możemy w ogóle mówić o wolności?

IG: Odpowiem Panu również przewrotnie. Jestem żoną i z własnej, nieprzymuszonej woli wybrałam ten status. Uważam, że o tę relację należy dbać, aby szczęście i miłość trwały jak najdłużej. Nie wyobrażam sobie zatem sytuacji, że co chwilę wpadam w objęcia innego mężczyzny. Moi bohaterowie natomiast nie mają takich oporów. Choćby dlatego, że nie są w związkach, mają inne wartości. Będąc pisarką muszę przyjmować ich punkty widzenia, rozumieć ich emocje. Dlatego dla mnie wyobraźnia jest obszarem wolności.